Mechanizmy obronne

Człowiek wykształca różne psychiczne mechanizmy obronne, aby uchronić swoje ego lub by uwolnić się od stresu czy przykrości. Najpowszechniej występuje wyparcie i racjonalizacja, ale psychologia zna wiele innych sposobów radzenia sobie z nieprzyjemnymi myślami.

Mechanizmy obronne umysłu to nic innego, jak złudzenia, które pozwalają nam spokojnie funkcjonować. Ceną za spokój ducha jest zniekształcenie rzeczywistości tak, aby świat sprawiał wrażenie spójnego i bezpiecznego.

Wyparcie to mechanizm blokujący złe wspomnienia, spychający je do ciemnej piwnicy duszy. Podświadomość zapełniamy gnijącymi, fermentującymi wspomnieniami, które zatruwają swym fetorem świadomą część naszej psychiki. Wiemy, że coś jest nie tak, ale nie jesteśmy świadomi źródła zaburzeń. Wyparcie działa doskonale, dopóki poświęcamy mentalną energię na blokowanie złych wspomnień, jednak gdy mechanizmy obronne zawiodą, zostajemy wręcz zalani krzywdzącymi nas treściami.

Z kolei racjonalizacja polega na stopniowym oswajaniu problemu i uzasadnianiu naszego postępowania. Może prowadzić do wytworzenia stereotypowych, krzywdzących uogólnień (zrobiłem to, bo on zasługiwał, Żydzi zasługują na śmierć), a także przekłamań (kupiłem to, bo kiedyś może się przydać, to dobra inwestycja). Często stosujemy strategię kwaśnych winogron, za bajką, w której lis nie potrafił zdobyć tego owocu, więc zrezygnował, wmawiając sobie, że pewnie winogrona są kwaśne i niewarte wysiłku (umniejszenie znaczenia).

Odwrotną strategią są słodkie cytryny, czyli tendencja do przeceniania znaczenia czegoś, co uzyskaliśmy dużym kosztem, a nie spełniło naszych oczekiwań – „wybaczamy” spore wady ukochanemu, zjadamy kupione lekkomyślnie niesmaczne czekoladki, staramy się za wszelką cenę znaleźć zalety danej sytuacji (ttak właściwie to dokładnie o to mi chodziło).

Oba mechanizmy są naturalne i nie stanowią nic złego, o ile przekłamania rzeczywistości ograniczają się do błahych, codziennych spraw. Deformacja dużych problemów może prowadzić do zaburzeń psychosomatycznych i wytworzenia się skrzywionego, krzywdzącego światopoglądu.